Słowo: diabeł

antonimy:
anioł

etymologia:
st.pol. dyjabeł < st.czes. diábel < łac. diabolus < gr. διάβολος (diabolos) → oszczerca

związki frazeologiczne:
adwokat diabła, ani w Boga wierzy, ani się diabła boi, bać się jak diabeł święconej wody, diabeł opętał, diabli nadali, diabeł tkwi w szczegółach, diabeł ogonem nakrył, diabeł wcielony, diabeł tasmański, diabli biorą, diabli wiedzą / diabeł wie, diabli noszą, diabła świta, do diabła!, do stu diabłów!, iść do diabła, wyskoczyć jak diabeł z pudełka, jak sto diabłów, jak diabli, jeden diabeł, ki diabeł, diabła wart, diabeł nie śpi, na diabła, niech to diabli wezmą, Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek, po kiego diabła, posłać do diabła / posłać do wszystkich diabłów, pójść w diabły, rzucić w diabły, sam diabeł nie zrobi, tam, gdzie diabeł mówi dobranoc, igraszki z diabłem, w starym piecu diabeł pali, gdzie diabeł nie może, tam babę pośle, będzie z niego ksiądz, jak z diabła kościelny, bogatemu diabeł dzieci kołysze, Boga na języku, a diabła ma w sercu, Bogu się kłaniaj, a diabła nie gniewaj, Bogu służ, a diabła nie gniewaj, co nagle, to po diable, diabeł się w ornat ubrał i ogonem na mszę dzwoni, nie taki diabeł straszny, jak go malują, Pan Bóg stworzył jedzenie, a diabeł wymyślił kucharzy, Panu Bogu lichtarz, a diabłowi świeczka, Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek, stać jak diabeł nad grzeszną duszą, w kobiecym sercu społem mieszka diabeł z aniołem, do Pana Boga się módl, a diabła nie obrażaj, gdy się człowiek spieszy, to się diabeł cieszy, modli się pod figurą, a diabła ma za skórą, u diabła, wyglądać jak wenecki diabeł, za babą i diabeł nie trafi, złego diabli nie biorą / złego diabli nie wezmą, zaprzedać duszę diabłu, diabeł podkusił, wygnać diabła, Żyd okpi Niemca, diabeł Żyda, Rusin diabła, a Rusina niewiasta, muchy są to pszczoły diabła, leżeć jak skóra z diabła, gdy się diabeł zestarzeje, chce zostać mnichem
zobacz też: polskie przysłowia o diable

kolokacje:
wierzyć w diabła, zawrzeć pakt z diabłem

odmiana:
(1.1-3) 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	diabeł	diabły / diabli
dopełniacz	diabła	diabłów
celownik	diabłu	diabłom
biernik	diabła	diabły / diabłów
narzędnik	diabłem	diabłami
miejscownik	diable	diabłach
wołacz	diable	diabły / diabli

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	diabeł	diabły
dopełniacz	diabła	diabłów
celownik	diabłu	diabłom
biernik	diabła	diabły
narzędnik	diabłem	diabłami
miejscownik	diable	diabłach
wołacz	diable	diabły

wyrazy pokrewne:
rzecz. diaboliczność f, diabelstwo n, diablotka f, półdiablę nzdrobn. diabełek m, diablik m, diablątko m, diablę m
zgrub. diablisko n
forma żeńska diablica f, diabliczka f

przym. diabelski, diabli, diaboliczny, diabelny
przysł. diablo, diabelnie, diabolicznie

przykłady:
Wiedźma zdecydowanie wyparła się znajomości z diabłem.
Nie zmieni się za wiele, a zwłaszcza w niedzielę, gdy nic się nie dzieje, a diabeł z nudów śpi.
Te małe diabły schowały mi telefon.

synonimy:
szatan, demon; przest. czart, czort, bies, daw. diasek

wymowa:
IPA: [ˈdʲjabɛw], AS: [dʹi ̯abeu̯], zjawiska fonetyczne: zmięk.• i → j 

znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy lub męskoosobowy
rel. upadły anioł, kuszący do grzechu;
pot. o kimś niebezpiecznym, denerwującym lub złym
pot. o człowieku ze szczególnymi zdolnościami
rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy
zool. zob. diabeł tasmański