Słowo: wigilia

etymologia:
(1.1,4,5) p.łac. vigilia → ‘czuwanie nocne przed dniem świątecznym’ < łac. vigilia → czuwanie, straż, warta < łac. vigil → stróż lub czes. vigilie, st.czes. vigilia < śwn. vigilje < łac. vigilia → czuwanie
od
pol. Wigilia

związki frazeologiczne:
przysłowia: od Łucji do wigilii patrz na dni, o przyszłym roku powiedzą ci, pogoda na wigilię Narodzenia, do Nowego Roku się nie zmienia, wiatr od południa w wigilię Świętego Marcina, pewnie będzie lekka zima

hiperonimy:
kolacja, wieczerza

kolokacje:
wigilia Bożego Narodzenia / Zesłania Ducha Świętego / …
wigilia Bożego Narodzenia / Nowego Roku / Trzech Króli / Wszystkich Świętych / …, wigilia 1 maja / 24 czerwca / 1 listopada / 30 listopada / 6 grudnia / …, wigilia Dnia Świętej Łucji / Świętego Mikołaja / Środy Popielcowej / ślubu / …, wigilia św. Andrzeja / św. Jana / św. Katarzyny / św. Łucji / św. Mikołaja / …, w wigilię
wigilia w domu, zasiadać do wigilii, podczas wigilii, jeść / przygotowywać wigilię
śpiewać wigilie

odmiana:
(1.1-4) 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	wigilia	wigilie
dopełniacz	wigilii	wigilii / przest. wigilij
celownik	wigilii	wigiliom
biernik	wigilię	wigilie
narzędnik	wigilią	wigiliami
miejscownik	wigilii	wigiliach
wołacz	wigilio	wigilie

 

przypadek	liczba mnoga
mianownik	wigilie
dopełniacz	wigilii / przest. wigilij
celownik	wigiliom
biernik	wigilie
narzędnik	wigiliami
miejscownik	wigiliach
wołacz	wigilie

wyrazy pokrewne:
rzecz. Wigilia f, wigilijność f, wigiliowość f, Wilijo fprzest. wilia f, wilija f
reg. śl. wilijo f

przym. wigilijny, wigiliowy, wilijny
przysł. wigilijnie

przykłady:
Była to wigilia Bożego Narodzenia. Z ulicy dochodził gwar ludzki i brzęczenie dzwonków przy sankach.
Tymczasem przyszła wigilia Trzech Króli… Wieczór był mroźny, pogodny (…).
Wigilię zwaną przez Izraelitów wieczorem obchodzono przed każdą uroczystością jako jej początek.
Były to obrzędy mające na celu wypędzenie czarownic, gdyż wierzono, że w wigilię Zielonych Świątek są one bardzo aktywne.
Na Kurpiach, Podlasiu, Warmii i Mazurach wypiekano w wigilię Nowego Roku lub w święto Trzech Króli figurki zwierząt (…).
W wigilię własnego ślubu miał poważny wypadek samochodowy, z którego udało mu się wyjść bez szwanku.
Jedliśmy wigilię, kiedy zadzwonił wujek z życzeniami.
W Wigilię (czyli 24 grudnia) jesteśmy zaproszeni na wigilię do rodziców.
Przychodzili tam różni znajomi, witali się, zamieniali po kilka słów obojętnych i odchodzili; on siedział wciąż, bo miał jakąś ukrytą na dnie serca nadzieję, że może go który zaprosi do siebie na wigilię – ale nikt nie prosił.
Rzymianie dzielili noc na cztery wigilie, tzw. straże.
Po odśpiewaniu wigilii i dość długiem nabożeństwie, ukazały się we drzwiach poprzedzone krzyżem białe komże księży, za którymi wyniesiono trumnę (sic!).
Baba przyjmowała dziecię, baba obmywała starca, gdy umarł, kładła go w trumnie i śpiewała nad nim wigilie.

składnia:
wigilia + D. (czego)
wigilia + D. (czego)

synonimy:
przedświęcie; przest. wilia
przeddzień, przedjutrze; przest. wilia
wieczerza wigilijna, kolacja wigilijna; reg. śl. wilijo
egzekwie, requiem, czuwania przy zmarłym

wymowa:
IPA: [vʲiˈɟilʲja], AS: [vʹiǵilʹi ̯a], zjawiska fonetyczne: zmięk.• i → j ,

znaczenia:
rzeczownik, rodzaj żeński
rel. w kalendarzu chrześcijańskim dzień poprzedzający ważniejsze święto, zwłaszcza Boże Narodzenie, często połączony z postem i uroczystym oczekiwaniem
książk. dzień poprzedzający inny dzień, zwykle jakieś święto lub ważne wydarzenie
tradycyjna, uroczysta wieczerza w wigilię Bożego Narodzenia
hist. w starożytnym Rzymie: część nocy równa trzem godzinom
przest. lm wigilie: modlitwa za zmarłych; nabożeństwo żałobne